Afgan kadınlar, eski kadın milletvekilini öldürdükten sonra ‘ağır çekimde öldüklerini’ söylüyor

Marco Werman: Bayan Koofi, öncelikle başsağlığı dileriz.

Fawzia Koofi: Teşekkürler. Bunlar Afganistan’daki herkes için zor günler.

Mursal Nabizada’nın bir arkadaşı ve meslektaşı olarak sizden onun hakkında biraz daha bilgi almak istiyorum. O nasıl bir insandı?

2018’de parlamentoya aday olduğunda gençti ve ülkesi ve işi hakkında çok tutkuluydu. Çok hırslıydı. Topluluklara hizmet etmek ve topluluklarla bağlantı kurmak istiyordu. Tüm risklere rağmen Afganistan’da kalmayı seçmesinin nedenlerinden biri de buydu.

Son aylarda ikiniz iletişim halinde miydiniz?

Evet, kısa bir süre önce Taliban’ın kadınların STK’lar ve BM’de çalışmasını yasaklamasının ardından bana mesaj attı ve ülkeyi terk etme olasılığı olup olmadığını sordu. Bir STK ile çalışıyordu ve yasaktan sonra bu mümkün olmadı. Mesajı şuydu: “Çok fazla oluyor. Artık gitmek istiyorum.”

Taliban’ın başında olduğu Afganistan’da yaşamak konusunda kendi güvenliğiyle ilgili endişelerini dile getirdi mi?

Onun güvenliği hakkında değil. Afganistan’da herkes güvensiz. Kadınlar işlerinden dolayı daha güvensizler ve Taliban onları sevmediği için kız öğrenci, kadın öğretmen ya da kadın lider olsalar bile onlardan hoşlanmıyor. Yani, Afganistan’daki her kadın güvensiz. Daha çok yıkılan hayalleri ve artık mümkün olmayan işi için endişeleniyordu. Benimle temas halinde olan birçok kişinin aksine, başladıkları gün hayatta kalamayacaklarını bildiklerini söylüyorlar. Şimdi benimle iletişime geçen her Afgan kadın, onlar için bunu söylüyorlar. [that they are dying] ağır çekimde. Çünkü yaşıyorsan ve bir insan olarak kaydedilmiyorsan, kelimenin tam anlamıyla ağır çekimde ölüyorsun.

Bu yüzden, Mursal Nabizada’ya insani vize teklif edildiğini ve Taliban 2021’de yönetimi ele geçirdikten çok önce ülkeyi terk etmiş olabileceğini anlıyorum. Onun kalma kararı hakkında bir fikriniz var mı merak ediyorum.

Bence başlangıçta Taliban’ın kadın haklarını destekleme sözüne inanma eğilimindeydi. Yani, Taliban 2.0, kadın yanlısı vb. olan Taliban’ın yarattığı bu anlatıya gerçekten hapsolmuş diğer birçok kişi gibi. Bu yüzden, ona bir şans vermek istediğini düşünüyorum. Ama gerçekte bu, Taliban’ın yarattığı bir anlatı ve biz ve uluslararası dostlarımız buna inanma eğilimindeyiz. Başarısız ve yanlış bir anlatımdı.

Fawzia sen, en az iki suikast girişiminden kurtuldun. Yani, Taliban 2.0’ın başarısız ve yanlış anlatısı dediğiniz şey göz önüne alındığında, Afganistan’daki tehlikelerin ve özellikle kadınların neyle karşı karşıya olduğunun gayet iyi farkındasınız. Hâlâ Afganistan’da olan, konuştuğunuz diğer kadınlara ne diyorsunuz?

Onlarla birlikte olamadığım için kendimi çok kötü hissediyorum. Ama biliyorum ki, Afganistan’da olsam bile, ben [wouldn’t be] çok şey yapabildim çünkü Taliban geldiğinde zaten ev hapsindeydim. Ve ben ayrılmak istemedim. Bu yüzden, özellikle Taliban’ın son zamanlarda kadınlara yönelik iki yasağından sonra, bana ülkeyi terk etmelerine yardım etmemi isteyen acı, keder ve duygularla dolu mesajlar veya sesli mesajlar verdiklerinde söyleyecek sözüm yok. [attending] üniversite ve kadınların STK’lardan yasaklanması. Bence tam anlamıyla bu, kadın hakları tabutuna çakılan son çiviydi. Yani herkes ayrılmak istiyor ve daha fazla risk altında olanlar var, özellikle Afganistan’daki kadın meslektaşlarım, politikacılar. Bazıları Pakistan ve İran’da. Ve çaresizler, benden onlara destek olmamı istiyorlar. Bunun üzerine Mursal’ın iş arkadaşlarından biri önceki gün öldürüldüğü gün bana mesaj attı ve “Bayan Koofi, benim buradan çıkmamın bir yolu var mı? Kim bilir? Sıradaki muhtemelen ben olurum” dedi. Ama gerçek şu ki 35 milyon insanı dışarı çıkaramıyoruz, değil mi? Bu nedenle, gerçekten insani yardım ve insani vizelerin ötesine bakmalı ve siyasi olarak Taliban için nasıl bir alternatif yaratabileceğimizi görmeliyiz, böylece Taliban durdurulur ve çok uzun sürmez. Ve son olarak, siyasi bir anlaşma için anlaşırlar.

Dolayısıyla, Taliban’ın kadınların STK’larda çalışmasını yasaklayan hamlesi nedeniyle, bazı yardım grupları Afganistan’daki operasyonlarını bıraktılar ki bunun elbette kendi ters sonuçları var. Konu Taliban’la başa çıkmaya geldiğinde insani yardım gruplarının ne yapması gerektiğini düşünüyorsunuz?

Valla bence doğru karar [end] Bu insani yardımın bir kısmı, çünkü vergi mükellefinizin parası, kadınları bürolardan dışlayan bir gruba nasıl gidecek? Bu insani yardım kuruluşlarının Afganistan’daki kadınlara ulaşması, alıcılar açısından zordu. Bu yüzden bence iyi bir karardı. Zor ve meşakkatli olduğu kadar ve ekonomik olarak da insanların sıkıntı çektiğini biliyorum ama bence böyle yapmak doğru bir karardı.

Bayan Koofi, Mursal Nabizada ile ilgili son günlerde aklınızda tuttuğunuz ve bundan sonra da yanınızda taşıyacağınız bir anınız var mı?

Evet. 2018’de seçildiğinde, aslında benimle iletişime geçti ve “Bana akıl hocalığı yapmanı istiyorum” dedi. Ve çok tatlıydı. Bunu birinden duyduğunuzda, bu onun mirasına işaret ediyor, ama aynı zamanda onun siyasete gerçekten anlamlı bir şekilde dahil olma ve ülkemiz için bir şeyler yapmaya çalışma tutkusunu da gösteriyor.